Táo bón là chứng bệnh hầu như mỗi chúng ta đều gặp ít nhất một lần trong đời. Trong thời gian ngắn, chúng không gây ảnh hưởng nặng nề đến sức khỏe nhưng nếu kéo dài, táo bón có thể là nguyên nhân gây ra những căn bệnh như: bệnh trĩ nội, trĩ ngoại, rối loạn tiêu hóa, sa trực tràng… Vậy nên làm gì khi bị táo bón?

I. Táo bón là gì?

Chứng táo bón có thể hiểu là khi con người gặp khó khăn trong việc đi đại tiện, chúng thường liên quan đến phân cứng, không có cảm giác buồn đại tiện trong nhiều ngày liền. Nói cách khác, táo bón gây ra sự di chuyển chậm hơn bình thường của chất thải thực phẩm (phân) qua đường tiêu hóa.

Khi cơ thể xảy ra táo bón, bên trong đường tiêu hóa thường bị rối loạn: phân di chuyển chậm qua đại tràng hoặc không đủ phân được hình thành, có sự chậm trễ của đại tràng từ khung chậu hoặc kết hợp cả hai.

II. Dấu hiệu nào cảnh báo bị táo bón?

Các dấu hiệu và triệu chứng chính khi bị táo bón gồm:

• Đi cầu ít nhất 3 lần/tuần
• Phân cứng, khô hoặc rời rạc thành từng cục
• Gặp khó khăn khi đi đại tiện
• Sau khi đi ngoài thường có cảm giác chưa tống hết phân ra ngoài
• Cần có biện pháp hỗ trợ để đi cầu được (dùng tay ấn vào bụng)

Các triệu chứng khác có thể gặp phải ở một số trường hợp:

• Đau hoặc cảm giác quặn bụng
• Cảm thấy đầy hơi
• Chảy máu trực tràng trong hoặc sau khi đi đại tiện
• Buồn nôn
• Mất cảm giác ngon miệng

III. Nguyên nhân gây táo bón là gì?

Táo bón thường được gây ra từ sự kết hợp của các yếu tố khác nhau, bao gồm cả những yếu tố liên quan đến chế độ ăn uống, mức độ di chuyển, và mức độ căng thẳng, stress trong công việc, các thói quen hàng ngày…

•  – Chế độ ăn uống nghèo chất xơ: Chế độ ăn nhiều thực phẩm chế biến, đường, carbohydrate tinh chế, rượu, chất béo không lành mạnh và phụ gia tổng hợp có thể làm cho hệ tiêu hóa gặp khó khăn hơn.
•  – Căng thẳng: Căng thẳng cực độ sẽ khiến thay đổi sản xuất hormone và chất dẫn truyền thần kinh, có ảnh hưởng trực tiếp đến căng cơ, viêm, sản xuất enzyme và chức năng tiêu hóa tổng thể.
•  – Không hoạt động: Tập thể dục giúp tăng lưu lượng máu, tăng cường cơ bắp trong hệ tiêu hóa và giúp kiểm soát căng thẳng. Vậy bạn đã biết tác hại khi không chịu vận động rồi chứ.
•  – Do tác dụng phụ của thuốc: Một số loại thuốc có tác dụng phụ có thể gây táo bón thường xuyên bao gồm: thuốc chống trầm cảm, thuốc kháng axit, thuốc bổ sung canxi hoặc sắt, thuốc chống cholinergic, thuốc chống co giật, thuốc gây nghiện và thuốc lợi tiểu.
•  – Mất cân bằng trong hệ vi khuẩn đường ruột: Vi khuẩn khỏe mạnh sống trong đường tiêu hóa (GI), được gọi là men vi sinh, giúp điều chỉnh chức năng ruột. Một trong những lý do chất xơ rất quan trọng đối với sức khỏe đường ruột là bởi vì chất xơ prebiotic tinh chế từ thực phẩm thực vật giúp vi khuẩn sinh học phát triển mạnh.
•  – Các vấn đề về tuyến giáp hoặc nội tiết tố:  Thời kỳ mãn kinh, rối loạn ăn uống, tiểu đường và rối loạn tuyến giáp như suy giáp đều có thể gây ra các dấu hiệu táo bón. Các bệnh khác có thể góp phần gây táo bón bao gồm bệnh Parkinson, chấn thương cột sống hoặc các vấn đề thần kinh ảnh hưởng đến dây thần kinh trong đường tiêu hóa.
•  – Thiếu magie: Magie là chất điện giải giúp hoạt động bình thường của cơ bắp. Quá ít magiê trong chế độ ăn uống của bạn có thể góp phần gây căng cơ và cũng làm trầm trọng thêm các triệu chứng căng thẳng cảm xúc.
•  – Giấc ngủ kém: Ngủ kém không chỉ làm mất khả năng tiêu hóa thường xuyên của bạn và dẫn đến các triệu chứng táo bón, mà nó còn gây ra một loại hệ lụy khác làm ảnh hưởng đến sức khỏe của bạn.
•  – Tuổi cao Đôi khi người lớn tuổi mất hứng thú với thực phẩm (vì những thứ như thức ăn khác nhau, khó nhai và không có năng lượng để nấu ăn), điều đó có nghĩa là họ ngừng tiêu thụ đủ chất xơ và calo, do đó quá trình tiêu hóa bị chậm lại.

Ngoài ra, bệnh táo bón mãn tính có thể xảy ra do nhiều nguyên nhân khác như:

• Nứt hậu môn: là hậu quả thường gặp do phân khô cứng làm xước niêm mạc hậu môn. Tình trạng nứt hậu môn khiến đau rát khi đi cầu, từ đó dẫn đến việc nhịn đi vệ sinh và táo bón lại tái diễn.
• Tắc nghẽn ruột, hẹp đại tràng: ung thư đại tràng, ung thư vùng bụng
• Sa trực tràng
• Có vấn đề liên quan đến thần kinh xung quanh đại trực tràng (đa xơ cứng, tổn thương tủy sống,…)
• Cơ sàn chậu bị yếu

||Xem thêm: 1 tuần không đi đại tiện có sao không? cách xử lý

IV. Đối tượng dễ mắc táo bón

Táo bón là bệnh phổ biến ở mọi đối tượng từ trẻ em đến người lớn tuổi. Tuy nhiên các nhóm đối tượng sau đây có nguy cơ mắc phải tình trạng táo bón cao hơn.

• Nhân viên văn phòng do ngồi lâu và ít vận động, hay mặc đồ bó sát vùng bụng dưới, ăn uống không điều độ, thường xuyên ăn đồ cay, nóng
• Người già thường có chế độ ăn uống ít chất xơ, uống ít nước, ít vận động và chức năng của đường ruột kém hoạt động.
• Phụ nữ mang thai do sự thay đổi hóc môn, chế độ ăn uống thay đổi và ít vận động gây nên
• Trẻ em thường xuyên nhịn đi vệ sinh, ăn uống kém sẽ dễ dẫn đến bị táo bón.

Bên cạnh đó, người sử dụng một số loại thuốc – thực phẩm chức năng có thể gặp phải tình trạng này hay người gặp các vấn đề về sức khỏe tâm thần, thường xuyên lo âu, căng thẳng, trầm cảm.

V. Táo bón gây những hậu quả gì?

Đừng coi thường chứng táo bón bởi chúng có thể là căn nguyên khiến bạn phải gặp bác sĩ rất nhiều lần đó nhé. Dưới đây là một số căn bệnh do chứng táo bón tác động lâu ngày gây nên:

• – Bệnh trĩ: Táo bón lâu ngày khiến các khối phân tích tụ và làm gia tăng sức ép lên ổ bụng. Đây cũng là một trong những nguyên nhân chính tác động khiến các đám rối tĩnh mạch trĩ giãn nở quá mức gây ra bệnh trĩ.
• – Sa trực tràng: Sa trực tràng xảy ra khi trực tràng bị kéo dài ra  lâu ngày do sự tích tụ phân, khiến các mô xung quanh trực tràng bị giãn và lòi ra ngoài hậu môn mỗi khi người bệnh đi đại tiện.
• – Suy kiệt, nhiễm độc mạn tính: Lượng phân ứ đọng lâu tại đại tràng làm tăng nguy cơ hại khuẩn phát triển, sinh ra nhiều loại độc tố được hấp thu vào máu, làm tăng nguy cơ nhiễm độc mạn tính.
• – Nứt kẽ hậu môn: Người bị táo bón thường gồng mình rặn sau quá nhiều ngày không đi đại tiện được. Tuy nhiên phân khô cứng làm miệng hậu môn bị rách, lâu ngàu còn gây viêm nhiễm, lở loét vùng hậu môn.

V. Những biện pháp khắc phục táo bón tự nhiên

Các biện pháp tự nhiên hàng đầu cho táo bón, bạn cần bổ sung những thực phẩm nhuận tràng và tránh xa các thực phẩm gây táo bón, chỉ cần thay đổi chế độ ăn  có thể tạo ra sự khác biệt đáng ngạc nhiên trong việc giảm táo bón.

5.1 Thực phẩm giúp làm giảm chứng táo bón tự nhiên

– Thực phẩm giàu chất xơ: Bao gồm trái cây và rau sống, các loại hạt và ngũ cốc, tất cả các loại đậu, xung hoặc đậu, khoai lang, táo, lê, dâu, mận khô, bơ, bông cải xanh, rau xanh nấu chín và bí mùa đông. Những thực phẩm này có thể hỗ trợ điều trị và ngăn ngừa táo bón cho người lớn, trẻ em và trẻ nhỏ – những lứa tuổi không tiêu thụ đủ chất xơ hàng ngày.

 – Rau lá xanh: Rau xanh không chỉ chứa chất xơ, chúng còn là nguồn cung cấp magiê tốt có thể giúp cải thiện táo bón. Bởi vì chúng rất ít calo, có hàm lượng nước cao và đậm đặc chất dinh dưỡng, lý tưởng nhất là chúng nên chúng là loại thực phẩm rất có lợi cho sức khỏe hàng ngày.

 – Nước ấm: bao gồm các loại nước pha bằng nước ấm, nước lọc ấm… vào buổi sáng, có xu hướng kích thích tiêu hóa. Khi bạn cần một biện pháp khắc phục tại nhà đơn giản cho táo bón, hãy thử một ít trà thảo dược, nước ấm pha với chanh, cà phê điều độ

 – Nước & chất lỏng hydrat hóa: Chất xơ cần nước để đi qua hệ thống tiêu hóa và tạo thành phân. Hãy chắc chắn để thêm chất xơ vào chế độ ăn uống của bạn một chút để cơ thể bạn quen với sự thay đổi. Hãy bắt đầu tiêu thụ chế độ ăn nhiều chất xơ từ từ nếu bạn không quen với nó; tăng lượng nước uống vào cùng một lúc để giúp hấp thụ và vượt qua (đặc biệt nếu bạn có kế hoạch sử dụng chất bổ sung chất xơ). Tiêu thụ nhiều chất xơ nhưng không uống đủ nước thực sự có thể làm cho tình trạng táo bón và đau bụng tồi tệ hơn.

5.2 Thực phẩm bổ sung giúp làm giảm táo bón

 – Hạt chia: Những hạt này có nhiều chất xơ và chất béo lành mạnh, cộng với chúng giúp hấp thụ nước. Nếu bạn muốn làm cho mình đại tiện ngay lập tức để giảm đau táo bón, hãy tiêu thụ khoảng 2 muỗng 3 hạt chia hàng ngày với nước nhé.

 – Dầu gan cá tuyết: Một phương thuốc truyền thống được sử dụng khi thức dậy là uống 1 muỗng canh  dầu gan cá với 8 thìa nước ép cà rốt tươi để kích thích nhu động ruột.

 – Chất xơ của táo : Táo (và lê) có chứa một loại chất xơ đặc biệt gọi là pectin. Pectin là một chất xơ không hòa tan giúp phân trở nên cồng kềnh, cho phép nó đi qua hệ thống tiêu hóa dễ dàng hơn. Tiêu thụ khoảng 1 muỗng cà phê 2 lần mỗi ngày.

 – Magiê: Magiê giúp hệ tiêu hóa hoạt động hiệu quả bằng cách cải thiện nhu động ruột. Thêm bổ sung magie từ từ và cắt giảm nếu nó gây ra tiêu chảy. Bạn có thể bắt đầu bằng việc tiêu thụ khoảng 250 miligam 2 lần 4 mỗi ngày.

 – Nước ép lá lô hội: Nước ép lô hội giúp giảm viêm và cải thiện tần suất đi đại tiện. Đây là một trong những thuốc nhuận tràng tự nhiên tốt nhất cho táo bón. Uống 1/4 cốc hai lần mỗi ngày trong khi điều chỉnh lượng dựa trên các triệu chứng.

5.3 Thực phẩm không tốt cho người mắc táo bón

 – Các loại thực phẩm chứa calo trống rỗng: Các loại thực phẩm có lượng calo cao, nhưng ít chất xơ hoặc chất dinh dưỡng, nên được giảm hoặc loại bỏ như: phô mai, ngũ cốc ngọt, khoai tây chiên, thức ăn nhanh, các loại đồ ngọt nhân tạo như bánh gato, bánh kem…; các loại thịt chế biến sẵn như thịt nguội hoặc xúc xích và thực phẩm đông lạnh…

 – Thực phẩm chiên xào, đồ ăn cay nóng: Chất béo chuyển hóa (thường chỉ có trong thực phẩm chiên nhiều dầu mỡ, thức ăn nhanh và các sản phẩm đóng gói chất béo) làm chậm thời gian vận chuyển của phân qua ruột và về cơ bản là làm tắc nghẽn quá trình tiêu hóa.

 – Rượu: Vì nó làm tăng sản xuất nước tiểu và mất chất lỏng. Rượu gây khó khăn cho hệ tiêu hóa và có thể làm cho táo bón tồi tệ hơn. Để tránh bị mất nước, chỉ nên uống rượu với lượng nhỏ đến vừa phải và uống nhiều nước cùng một lúc.

 – Các sản phẩm sữa tiệt trùng: Nhiều người nghĩ có thể uống nhiều sữa tươi, sữa tiệt trùng thay vì nước lọc. Tuy nhiên, việc dung nạp các sản phẩm sữa quá nhiều (đặc biệt là sữa có đường) có thể khiến chứng táo bón của bạn trầm trọng hơn, điều này cũng có thể dẫn đến táo bón ở trẻ sơ sinh. Vì vậy hãy chú ý các dấu hiệu không dung nạp.

 – Caffeine – Caffeine có tác dụng khác nhau đối với tiêu hóa tùy theo người.  Đối với mội số người, caffeine giúp cải thiện nhu động ruột bằng cách kích thích các cơn co thắt cơ bắp. Những đối với các trường hợp khác, nó lại có thể làm tăng sản xuất nước tiểu và đôi khi làm xấu đi cảm giác lo lắng và táo bón – tất cả các triệu chứng của quá liều caffeine. Vì vậy, để chứng táo bón không nặng hơn, hãy thận trọng khi uống quá nhiều cafe bạn nhé.

VI. Thói quen sinh hoạt và tập luyện giúp ngăn ngừa táo bón

 – Tập thể dục: Hoạt động thể chất làm tăng hoạt động cơ bắp trong ruột của bạn. Vì vậy hãy cố gắng hòa hợp công việc với việc vận động. luyện tập thể dục các ngày trong tuần. Tập thể dục đặc biệt có thể hữu ích vào buổi sáng để làm cho hệ thống tiêu hóa được kích hoạt, làm dịu căng thẳng và giúp bạn có một suy nghĩ tích cực. Tập thể dục nhẹ cũng có thể hỗ trợ chức năng ruột, bao gồm đi bộ, chạy bộ, yoga, bơi lội hoặc khiêu vũ.

 – Giảm Stres: Căng thẳng biểu hiện trong cơ thể theo nhiều cách bạn không thể cảm nhận được: tăng căng cơ, tăng mức hoóc môn căng thẳng làm cho lượng đường trong máu tăng lên, thay đổi khẩu vị, làm rối loạn tiêu hóa thông thường bằng cách thay đổi môi trường ruột, và ảnh hưởng đến cách hoạt động của tuyến giáp và hormone. Các cách để giảm căng thẳng  bao gồm: yoga hoặc kéo dài (thử các mẹo yoga này cho táo bón ), thiền, cầu nguyện, dành thời gian ngoài trời, đọc hoặc viết nhật ký, tập thể dục, tắm nước ấm và sử dụng tinh dầu thư giãn.

 – Rèn luyện thói quen đi đại tiện đều đặn : Không nên nhịn đi ngoài khi có dấu hiệu muốn đi vệ sinh vì có thể dẫn đến tình trạng táo bón kéo dài. Cố gắng đi nhà vệ sinh vào buổi sáng hoặc khoảng 30 phút sau bữa ăn, vì đây là thời điểm dễ dàng đi vệ sinh nhất.

 – Khi bị táo bón có thể sử dụng vòi hòa sen, vặn nước ấm với áp lực nhỏ để xả nước vào hậu môn (điều này có tác dụng làm mềm phân và giảm đau ở hậu môn khi bị táo bón)

 – Không nên ngồi quá lâu khi đi vệ sinh. Không cố sức rặn nếu cảm thấy khối phân rắn chắc, không đẩy được ra ngoài, nếu cố sức rặn có thể làm rách vùng niêm mạc hậu môn, gây hiện tượng đi ngoài ra máu, nứt kẽ hậu môn.

 – Tư thế ngồi đúng khi đi vệ sinh: Nên ngồi xổm khi đi vệ sinh, bởi khi ở tư thế này đường ống hậu môn sẽ ở một tư thế thẳng, nhờ đó mà phân được đẩy ra dễ dàng và tự nhiên hơn, bạn cũng không tốn nhiều sức để rặn phân ra ngoài. Nếu ngồi bệt nên kê một ghế cao tầm 20cm ở chân để nâng cao chân, gấp đùi vào bụng sẽ giúp việc đi vệ sinh dễ dàng hơn

VII. Bị táo bón khi nào nên đi khám?

Nếu táo bón của bạn trở nên nghiêm trọng và kéo dài hơn 3 tuần, hãy đến thăm khám tại các trung tâm y tế để đảm bảo rối loạn cơ bản không phải là nguyên nhân.

Táo bón kéo dài có thể dẫn đến tình trạng mất phân của đại tràng, có thể dẫn đến bệnh nặng hoặc tử vong nếu không được điều trị. Nó cũng có thể dẫn đến bệnh trĩ. Điều quan trọng là bạn nên đi thăm khám bởi các bác sĩ chuyên môn để nhận được chẩn đoán chính xác về tình huống trước khi táo bón trở nên tồi tệ hơn. Bác sĩ có thể đưa ra một chẩn đoán lâm sàng hoặc chọn để thực hiện xét nghiệm tùy vào tình trạng táo bón của người bệnh.

Bác sĩ sẽ chỉ định các thăm dò cần thiết như: chụp khung đại tràng có thuốc cản quang, đo áp lực hậu môn trực tràng, đánh giá chức năng đại tiện và các bệnh lý liên quan đến vùng sàn chậu… để tìm nguyên nhân, từ đó đưa ra phác đồ điều trị tối ưu.

Cũng nên đi khám bác sĩ nếu bạn thấy có máu trong phân, bụng chướng hoặc có dấu hiệu lách to.

Nếu táo bón xảy ra cùng với tiêu chảy, hãy chú ý các dấu hiệu dị ứng thực phẩm, nhạy cảm hoặc phản ứng với thuốc. Chúng có thể bao gồm các dấu hiệu suy dinh dưỡng, sưng bụng đau, nổi mẩn da, não chó, sốt, mệt mỏi và đau nhức.

Tình trạng táo bón có thể tự khỏi thông qua điều chỉnh chế độ ăn uống và lối sống. Nếu kéo dài nên đến bệnh viện để bác sĩ khám và chẩn đoán cũng như có hướng điều trị dưt điểm.

||Xem thêm bài viết khác:

• Bệnh trĩ nên ăn gì, kiêng ăn gì? Chế độ dinh dưỡng cho trĩ
• Bệnh trĩ có nguy hiểm không? Biến chứng khôn lường từ trĩ