Nứt kẽ hậu môn là tình trạng xảy ra ở mọi lứa tuổi. Vết nứt xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, nó gây đau đớn và khó chịu cho người bệnh. Thậm chí, nó còn có khả năng tái phát nhiều lần. Vì vậy, để hạn chế tối đa biến chứng nghiêm trọng, việc theo dõi, phát hiện sớm để điều trị kịp thời là vô cùng thực sự cần thiết.

I. Nứt kẽ hậu môn là gì?

Nứt kẽ hậu môn là tình trạng vị trí này xuất hiện vết rách trên lớp niêm mạc, làm lộ cơ xung quanh và dẫn tới tình trạng co thắt. Về lâu về dài, nó sẽ kéo theo các mép vết nứt ra rộng hơn. Tổn thương thường xuất hiện khi người bệnh bị táo bón, đi đại tiện kèm phân cứng kích thước lớn gây chảy máu và đau đớn. 

Nứt kẽ hậu môn có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi và trong đó phổ biến nhất là trẻ nhỏ. Tùy vào mức độ cơn đau cũng như thời gian kéo dài mà bệnh được chia thành 2 nhóm sau: 

• Nứt hậu môn cấp tính: Có vết nứt nông, kích thước nhỏ, dấu hiệu viêm nề nhẹ và các triệu chứng cũng không kéo dài quá 6 tuần. Khi bị nứt hậu môn cấp tính, người bệnh sẽ có cảm giác đau rát, ảnh hưởng tới sinh hoạt hàng ngày. Bệnh ở giai đoạn này khi không được điều trị dứt điểm sẽ rất dễ chuyển sang mạn tính.
• Nứt hậu môn mạn tính: Tình trạng này xảy ra khi vết nứt xuất hiện và kéo dài hơn 6 tuần, kích thước sâu và rộng hơn. Những cơn đau thắt khó chịu sẽ tái đi tái lại nhiều lần khiến người bệnh cảm thấy mệt mỏi. 

II. Nguyên nhân gây nứt hậu môn là gì?

Vết nứt thường xuất hiện do tình trạng chấn thương ở ống hậu môn, và nó xuất phát từ những nhóm nguyên nhân: 

• Táo bón mãn tính;
• Phân có kích thước lớn, khô, cứng khiến việc đại tiện gặp khó khăn;
• Tiêu chảy kéo dài;
• Quan hệ tình dục qua đường hậu môn dẫn tới tình trạng căng da hậu môn;
• Đưa vật lạ vào hậu môn.

Ngoài ra, nó còn gồm những nguyên nhân khác ngoài chấn thương gồm:

• Cơ thắt hậu môn ở trong trạng thái co cứng, co cứng hoặc quá căng;
• Sẹo xuất hiện ở vùng hậu môn trực tràng thường gặp sau khi điều trị trĩ;
• Những vấn đề về bệnh lý tiềm ẩn như ung thư hậu môn, bệnh Crohn, viêm loét đại tràng, bệnh truyền nhiễm (chẳng hạn như bệnh lao), hoặc những bệnh lây truyền qua đường tình dục (HIV, giang mai, lậu, Chlamydia, …).
• Giảm lưu lượng máu tới vùng hậu môn trực tràng;
• Sinh con.

III. Triệu chứng nứt kẽ hậu môn

Bệnh nứt hậu môn có thể dễ dàng phát hiện thông qua một số triệu chứng rõ rệt sau:

• Vùng da xung quanh hậu môn xuất hiện vết rách và có thể nhìn thấy;
• Vùng hậu môn bị đau nhói mỗi lần đi đại tiện, cơn đau có thể kéo dài vài phút cho đến cả ngày;
• Cục phân đầu tiên luôn khô và cứng;
• Xuất hiện máu trong phân sau khi đi đại tiện và máu có thể dính trên giấy vệ sinh, ướt bồn cầu hoặc nhỏ giọt;
• Hậu môn có dấu hiệu nóng rát và ngứa;
• Xuất hiện khối u nhỏ ở gần vết rách hậu môn.

IV. Đối tượng có nguy cơ bệnh nứt kẽ hậu môn

Những người dưới đây là đối tượng có nguy cơ dẫn đến tình trạng nứt kẽ hậu môn. Cụ thể: 

• Chế độ ăn nhiều thực phẩm chế biến sẵn, lượng chất béo bão hòa cao, ăn ít chất xơ;
• Thiếu vận động;
• Táo bón: đi đại tiện phân khô cứng kéo dài có nguy cơ làm tăng nguy cơ gây rách hậu môn.
• Do tuổi tác: bệnh có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi nhưng phổ biến nhất là trẻ nhỏ và người trưởng thành trong độ tuổi từ 20 – 40 tuổi.
• Phụ nữ sau sinh: Có thể là do chế độ ăn uống quá kiêng khem gây ra táo bón.
• Người mắc bệnh Crohn: Gây ra tình trạng viêm đường ruột mạn tính và khiến niêm mạc của ống hậu môn dễ bị rách. 

V. Phương pháp chẩn đoán nứt kẽ hậu môn

5.1 Khám lâm sàng

Đối với bệnh nứt hậu môn, ban đầu bác sĩ sẽ tiến hành hỏi tiền sử bệnh, khám sức khỏe và kiểm tra khu vực này. Thông thường, với tình trạng cấp tính thì vết rách sẽ có mới. Còn trường hợp mạn tính, vết nứt sẽ sâu hơn và có thể đi kèm theo các khối u thịt bên trong hoặc bên ngoài.

Bên cạnh đó, vị trí nứt cũng cho thấy 1 phần nguyên nhân. Nếu vết rách ở 1 bên lỗ hậu môn thì khả năng cao đây chính là dấu hiệu của chứng rối loạn chức năng, chẳng hạn như bệnh Crohn. 

5.2 Xét nghiệm

Để có được kết quả chính xác nhất về tình trạng nứt kẽ hậu môn thì bác sĩ có thể sẽ yêu cầu bệnh nhân tiến hành một số phương pháp chẩn đoán sau:

• Nội soi hậu môn: Là thiết bị hình ống được đưa vào hậu môn để bác sĩ nhìn thấy rõ hơn bên trong hậu môn và trực tràng.
• Nội soi đại tràng sigma bằng ống dẻo: Bác sĩ sẽ đưa ra 1 ống dẻo vào phần dưới cùng của ruột kết để thực hiện chẩn đoán. Xét nghiệm này chỉ được thực hiện cho đối tượng dưới 50 tuổi và không có nguy cơ mắc bệnh đường ruột hoặc ung thư ruột kết. 
• Nội soi đại tràng: Bác sĩ sẽ đưa một ống mềm vào trực tràng để thực hiện kiểm tra toàn bộ ruột kết. Xét nghiệm này được thực hiện ngay cả với những đối tượng trên 50 tuổi và có nguy cơ mắc ung thư ruột kết hoặc xuất hiện dấu hiệu của một số bệnh lý khác kèm triệu chứng tiêu chảy, đau bụng,…. 

VI. Biến chứng nứt kẽ hậu môn

Nứt kẽ ở hậu môn cũng có nguy cơ dẫn đến một số biến chứng nghiêm trọng nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. 

6.1 Gây nhiễm trùng máu

Niêm mạc hậu môn bị tổn thương, không được vệ sinh sạch sẽ có thể dẫn đến tình trạng viêm nhiễm. Để tình trạng này kéo dài sẽ tăng nguy cơ nhiễm trùng ở vết nứt hậu môn. Không chỉ vậy, vi khuẩn có hại sẽ xâm nhập vào mạch máu, gây nhiễm trùng máu và đe dọa tới tính mạng của người bệnh.

6.2 Hoại tử hậu môn

Vết nứt loét sâu vào lớp cơ và hình thành nên các ổ áp xe giữa 2 cơ thắt hoặc xung quanh vùng hậu môn. Ổ áp xe bị vỡ sẽ làm mủ chảy ra ngoài và tích lại. Nếu không thấm hút hết dịch mủ thì vùng da ở hậu môn sẽ bị hoại tử và nặng hơn là tình trạng rò hậu môn.

6.3 Thiếu máu

Triệu chứng chảy máu xảy ra sau mỗi lần đại tiện, nếu không được điều trị dứt điểm sẽ dẫn tới tình trạng mất máu và thiếu máu trầm trọng. Không chỉ vậy, bệnh còn gây ảnh hưởng rất nhiều đến tâm lý và tinh thần khiến người bệnh khó tập trung vào công việc. Ngoài ra, người bệnh có thể bị mất ngủ thường xuyên, suy nhược cơ thể. 

VII. Phương pháp điều trị bệnh nứt hậu môn như thế nào?

Mục tiêu điều trị nứt kẽ hậu môn là việc giảm áp lực lên ống hậu môn bằng cách làm mềm phân, hạn chế triệu chứng chảy máu, khó chịu. Dưới đây là một số phương pháp chính được thực hiện phổ biến gồm:

7.1 Cách chữa nứt kẽ hậu môn tại nhà

Khi bệnh mới xuất hiện, các triệu chứng thường ở mức độ nhẹ nên người bệnh có thể áp dụng các bài thuốc dân gian dưới đây để nhanh chóng làm lành những tổn thương, vết nứt ở niêm mạc hậu môn:

• Dầu dừa: Giúp diệt khuẩn, kháng viêm, giảm ngứa ngáy ở hậu môn. Đồng thời dưỡng ẩm, làm dịu da, hạn chế sự nứt nẻ, khô khan, giảm cảm giác đau đớn sau mỗi lần đi đại tiện.
• Lá mồng tơi: Chất nhầy có trong rau mồng tơi giúp làm dịu mát, giảm tình trạng sưng nóng ở niêm mạc. Ngoài ra, nó còn có tác dụng kích thích và làm tăng nhu động ruột. Bạn có thể dùng lá mồng tơi rửa sạch, giã nát và thêm một ít nước lọc vào khuấy đều hỗn hợp để đắp lên vùng da xung quanh hậu môn. 
• Nha đam: Hoạt chất chứa trong cây nha đam có tác dụng kháng viêm, giảm đau. Vì vậy loại cây này có thể giảm thiểu hiện tượng sưng, phồng rộp của hậu môn, xoa tan cảm giác nóng rát, khó chịu sau mỗi lần đi đại tiện.  
• Xông hơi tỏi: Tỏi có tác dụng kháng khuẩn và sát trùng rất tốt. Vì vậy, bạn nên dùng tỏi để làm giảm triệu chứng viêm nhiễm ở hậu môn và giúp vết nứt nhanh lành.
• Dầu oliu: Hàm lượng vitamin E trong dầu oliu rất cao giúp phục hồi tổn thương và các vết nứt nhanh lành lại. Ngoài ra, loại dầu này còn tăng khả năng diệt khuẩn, giảm viêm nhiễm, dịu sưng rộp ở niêm mạc hậu môn. 

7.2 Dùng thuốc 

Thuốc để điều trị nứt kẽ hậu môn thường bao gồm thuốc làm lành vết nứt, thuốc làm mềm phân và thuốc làm giảm trương lực cơ thắt. Một số loại thường được bác sĩ chỉ định như: 

• Nitroglycerin (Rectiv): Đây là loại thuốc bên ngoài có tác dụng tăng lưu lượng máu đến vết nứt để thư giãn cơ vòng hậu môn, đẩy nhanh quá trình làm lành. Tuy nhiên, loại thuốc này có thể gây một số tác dụng phụ như nhức đầu hoặc 1 số triệu chứng nghiêm trọng hơn.
• Các loại kem gây tê tại chỗ như Xylocaine, Lidocaine Hydrochloride có tác dụng giảm đau hiệu quả.
• Nifedipine hoặc Diltiazem (Cardizem): Loại thuốc này có tác dụng thư giãn cơ vòng hậu môn và có thể dùng thông qua hình thức uống hoặc bôi bên ngoài. Tuy nhiên, phương pháp này chỉ nên áp dụng khi Nitroglycerin không hiệu quả và gây ra một số tác dụng phụ đáng kể khác. 
• Tiêm Botulinum toxin loại A (Botox): Phương pháp này sẽ có tác dụng làm tê liệt cơ thắt hậu môn để giảm đau. 

7.3 Phẫu thuật

Nếu tình trạng nứt hậu môn đã tiến triển đến mức độ mãn tính và phương pháp điều trị nội khoa không mang lại hiệu quả, triệu chứng càng nghiêm trọng thì bác sĩ sẽ đề nghị phẫu thuật cắt cơ vòng bên trong. Thủ thuật này sẽ cắt một phần nhỏ cơ thắt hậu môn để giảm triệu chứng đau nhức, co thắt và thúc đẩy quá trình phục hồi vết thương.

Phẫu thuật cắt bên cơ thắt trong là tiêu chuẩn vàng trong việc điều trị những trường hợp nứt hậu môn đã điều trị nội khoa thất bại. Đây là phương pháp mang lại hiệu quả cao nhất, tuy nhiên phương pháp này cũng có nguy cơ gây ra chứng tiểu không kiểm soát. 

VIII. Làm gì để phòng tránh bệnh nứt hậu môn?

Để phòng tránh bệnh nứt hậu môn, việc chủ động phòng ngừa ngay từ ban đầu là rất quan trọng và cần thiết. Dưới đây là một số giải pháp hữu ích có thể thực hiện gồm: 

8.1 Bổ sung chất xơ

Khi táo bón, việc đại tiện sẽ gặp phải khó khăn do phân khô cứng, kích thước lớn và gây ra các vết nứt hậu môn. Vì vậy việc bổ sung đầy đủ chất xơ trong chế độ ăn uống hàng ngày là thực sự cần thiết. Dưới đây là một số nguồn thực phẩm giàu chất xơ như: 

• Các loại rau củ;
• Lúa mì, yến mạch nguyên cám;
• Ngũ cốc nguyên hạt: Gạo lứt, ngô,…
• Đậu Hà Lan;
• Quả hạch, hạt;
• Trái cây có múi,… 

8.2 Uống đủ nước

Uống đủ nước mỗi ngày cũng là cách để ngăn ngừa táo bón, hạn chế việc hình thành vết nứt hậu môn. Đặc biệt, cần bổ sung lượng nước nhiều hơn sau khi hoạt động thể chất hoặc vào thời tiết ấm. Tuy nhiên, không phải mọi loại đồ uống đều tốt, chẳng hạn như rượu, caffeine sẽ làm tăng khả năng mất nước và không tốt cho sức khỏe. 

8.3 Tập thể dục

Rèn luyện thói quen luyện tập thể dục ít nhất 30 phút/ ngày sẽ giúp hệ tiêu hóa luôn khỏe mạnh. Điều này cũng giúp cơ thể hạn chế được tình trạng táo bón, tiêu chảy thường gặp và ngăn ngừa hiệu quả việc hình thành vết nứt hậu môn. 

8.4 Thói quen đại tiện lành mạnh

• Không nên nhịn đi đại tiện, 
• Không nên ngồi trên bồn cầu quá lâu;
• Giữ vùng hậu môn luôn khô ráo và lau sạch sau mỗi lần đi đại tiện;
• Dùng giấy vệ sinh chứa thành phần tự nhiên hoặc dùng khăn lau mềm không có mùi thơm, hóa chất độc hại.
• Điều trị những bệnh lý có nguy cơ dẫn đến nứt kẽ hậu môn như táo bón, tiêu chảy ngay khi có triệu chứng.

8.5 Dùng thuốc nhuận tràng

Nếu những phương pháp chăm sóc thông thường như chất xơ, bổ sung nước không đem lại hiệu quả cao đối với chứng táo bón thì người bệnh nên dùng thuốc nhuận tràng theo chỉ định bác sĩ. Dưới đây là một số tác dụng quan trọng có thể kể đến gồm: 

• Giữ nước trong ruột kết;
• Tăng lượng nước trong ruột;
• Bôi trơn phân để hỗ trợ đào thải ra khỏi cơ thể một cách dễ dàng hơn;
• Kích thích cơ trong ruột để tăng tốc độ đi đại tiện.

IX. Phân biệt bệnh nứt kẽ hậu môn và trĩ

Trĩ khác với nứt hậu môn, bởi trĩ là tình trạng các tĩnh mạch trong hoặc ngoài ống hậu môn bị sưng lên, thường do táo bón mạn tính. Do vậy, ban đầu người bệnh rất khó để phát hiện, bởi không có triệu chứng gây đau cho tới khi búi trĩ sưng to hơn. 

Ngược lại, nứt hậu môn xuất hiện với những vết rách vùng da xung quanh vị trí này. Nó có thể gây đau đớn khi đại tiện và có thể kèm theo máu. Dưới đây là bảng so sánh bệnh trĩ và nứt kẽ hậu môn: 

	Bệnh trĩ	Nứt kẽ hậu môn
Khái niệm	– Tĩnh mạch bị sưng lên ở trong hoặc ngoài ở ống hậu môn  – Xảy ra do người bệnh bị tình trạng táo bón mạn tính.	– Xuất hiện vết nứt ở phần da xung quanh hậu môn.
Triệu chứng	– Ban đầu, bệnh trĩ thường không được để ý đến bởi chưa gây đau. Cho tới khi búi trĩ vùng hậu môn sưng to hơn và gây khó chịu cho người bệnh mới được để ý đến.	– Gây ra nhiều đau đớn ở khu vực hậu môn và khiến người bệnh có tâm lý ngại đi vệ sinh.  – Có thể gây chảy máu trong lúc vệ sinh.
Nguyên nhân	– Táo bón lâu ngày, ho mạn tính, mang thai,….	– Mang thai, táo bón, tạo áp lực lên hậu môn, bệnh Crohn,…
Phòng ngừa	– Uống đủ nước và bổ sung thêm chất xơ vào chế độ ăn uống. Nó không tạo quá nhiều áp lực trong lúc đi đại tiện.	– Thực hiện thói quen tốt khi đi vệ sinh; – Thực hiện chế độ ăn nhiều chất xơ, uống đủ nước để phòng ngừa nứt kẽ hậu môn.
Điều trị	– Điều trị bằng thực phẩm chức năng, thuốc và thay đổi lối sống, chế độ ăn để giảm áp lực khi đại tiện.	– Cắt cơ thắt trong hậu môn là phương pháp điều trị phổ biến cho vết nứt ở hậu môn. Nó có tác dụng giảm đau ngay lập tức. – Ở giai đoạn đầu thì vết nứt có thể điều trị bằng thuốc và thay đổi chế độ ăn uống.

X. Câu hỏi thường gặp về bệnh nứt hậu môn

 – Nứt kẽ hậu môn có nguy hiểm không? 

Dù không nguy hiểm tới bệnh nứt hậu môn, nhưng nó có thể tăng nguy cơ ung thư ruột kết. Tuy nhiên, tình trạng này sẽ khiến người bệnh cảm thấy đau đớn, khó chịu và thậm chí là không thể chữa lành hoặc tái phát nhiều lần nếu không được điều trị hiệu quả. 

 – Nứt kẽ hậu môn bao lâu thì khỏi?

Thông thường bệnh nứt kẽ ở hậu môn có thể tự khỏi sau 4 – 6 tuần. Nhưng nếu kéo dài hơn 8 tuần thì biến chứng có thể trở thành mãn tính, các vết rách khó lành lại và tái rách nhiều lần. 

 – Nứt kẽ hậu môn có thể dẫn đến ung thư không?

Nứt kẽ hậu môn không làm tăng nguy cơ ung thư ruột kết và nó cũng không phải là nguyên nhân dẫn tới bệnh lý nghiêm trọng này. 

 – Nứt kẽ hậu môn có tự khỏi được không?

Nếu bị nứt hậu môn ở mức độ nhẹ với những vết rách nhỏ có thể tự khỏi sau vài tuần nếu tình trạng tiêu chảy, táo bón được cải thiện. Tuy nhiên, ngay cả khi có triệu chứng thì người bệnh cũng không nên chủ quan. Mà thay vào đó, bạn cần liên hệ với bác sĩ để có phương pháp điều trị sớm và tránh để bệnh tiến triển thành mạn tính nghiêm trọng. 

 – Nứt kẽ hậu môn ngâm nước muối có tốt không?

Khi ngâm hậu môn sẽ làm dịu cảm giác ngứa và đau đớn. Tuy nhiên, chỉ nên dùng với nước muối sạch pha loãng và tuyệt đối không dùng muối trực tiếp đắp vào vùng bị thương. Nếu một thời gian dùng thuốc và chăm sóc tại nhà mà vẫn không đỡ thì bệnh nhân cần đến bệnh viện để khám lại và có thể chỉ định phẫu thuật nếu cần. 

 – Nứt kẽ hậu môn ở phụ nữ sau sinh?

Những bà mẹ sau sinh bị nứt kẽ hậu môn cần xây dựng chế độ ăn uống khoa học để hạn chế tình trạng táo bón. Cụ thể:

• Nên uống nhiều nước để hệ tiêu hóa làm việc tốt hơn và phân mềm hơn;
• Ăn nhiều trái cây và rau xanh, đặc biệt là những thực phẩm tốt cho hệ tiêu hóa như rau mồng tơi, khoai lang, bí đỏ,…
• Bổ sung những loại thực phẩm có chứa nhiều sắt như thịt bò, gan, gạo lứt,… để tránh tình trạng thiếu máu;
• Vệ sinh hậu môn sạch bằng nước muối ấm và khi vệ sinh xong cần lau bằng giấy hoặc khăn mềm, tránh làm tổn thương hậu môn;
• Luyện tập thói quen đi vệ sinh đúng giờ và không nên hình thành thói quen rặn khi đi đại tiện;
• Vận động thường xuyên để giảm áp lực lên các cơ và dây thần kinh hậu môn. 

Triệu chứng nứt kẽ hậu môn có thể gây ra nhiều bất tiện và phiền hà cho cuộc sống của người bệnh. Vì vậy, khi xuất hiện những triệu chứng trên, hãy đến cơ sở y tế để được chẩn đoán và thăm khám để có phương pháp điều trị sớm, tránh nhầm lẫn với những bệnh khác.

Trên đây là tổng hợp tất cả những thông tin liên quan đến tình trạng nứt kẽ hậu môn. Mong rằng qua bài viết này, người bệnh có thêm nhiều cập nhật hữu ích để chủ động phòng ngừa và điều trị bệnh hiệu quả.